Herman Gorter

De Internationale van Moskou

Bron: De Nieuwe Tijd, 26e jaargang, 1921 - Via: kb.nl
Deze versie: spelling
Transcriptie/HTML en contact: Adrien Verlee, voor het Marxists Internet Archive
In het Publieke Domein
| Hoe te citeren?

Laatst bijgewerkt:

I. Het kleinboerse karakter der Russische Sovjetrepubliek

Het derde congres van de Internationale van Moskou, of de Russische, heeft voorlopig het lot van de wereldrevolutie bezegeld.

De richting, die ernst wilde maken met de wereldrevolutie, d.w.z. in de eerste plaats met de Duitse, de Engelse, de West-Europese revolutie, is uit de Russische Internationale uitgesloten. En de communistische partijen van West-Europa en de wereld, die nog in die Internationale blijven, worden tot niets anders dan werktuigen om de Russische Revolutie en de Sovjetrepubliek in stand te houden. De West-Europese, de wereldrevolutie wordt op de achtergrond geschoven, opdat de Russische revolutie (nog enige tijd) blijft leven. Daarmee is de wereldrevolutie voor lange tijd tot blijvende zwakte veroordeeld.

Het is nu de taak van de linkse elementen overal, en in de eerste plaats van de KAPD, alle revolutionairen, eerst nationaal, te verzamelen.

Daartoe is een eerste vereiste de gehele toestand en de ontwikkeling van de revolutie duidelijk te begrijpen.

De Russische revolutie was slechts in schijn proletarisch-communistisch. In werkelijkheid was zij voor een zeer klein deel een proletarisch-communistische, voor het overgrote deel een boers-democratische revolutie.

Een ongelooflijke massa van arme, ten dele geheel bezitloze boeren, zoals West-Europa ze niet, of nauwelijks meer kent, verlangden verdeling van het reusachtige grootgrondbezit. Slechts de proletariërs konden hun dit geven. Daarom vonden zij goed, dat de proletariërs het grootkapitaal omverwierpen, de industrie, het transport enz. onteigenden en een gedeeltelijk communistische republiek stichtten. De boeren zelf zouden veel te zwak, te onontwikkeld, te weinig georganiseerd geweest zijn, om alleen het tsarisme en het groot grondbezit te overwinnen. Daartoe hadden zij de hulp van het proletariaat nodig. Slechts het proletariaat was genoeg ontwikkeld en vooral georganiseerd, om als leiders der boeren deze reusachtige historische taak te volbrengen.

Daardoor echter kon het tegelijkertijd zijn eigen doeleinden, het communisme in de industrie, bereiken en leider worden van het gehele Russische volk. En het kon deze leiding ook enige tijd behouden. Want toen de contrarevolutie, onder Koltsjak, Denikin, Wrangel het hoofd opstak, toen waren alweer de boeren niet ontwikkeld en niet georganiseerd genoeg om haar te verslaan. Daartoe hadden zij weer de hulp en de leiding van het proletariaat nodig.

Dus het industriële proletariaat had en behield de leiding, de heerschappij. Het stond op de eerste plaats, in het volle licht, vóór de boeren, die op de achtergrond in het donker bleven. Zijn leuzen en zijn program, het communisme, en in het begin ook de meeste van zijn regeringsmaatregelen, waren de vlammen, waren het wondervolle schone kleed, waarin de revolutie voorwaarts schreed.

Dat mag ons echter geen ogenblik de waarheid verbergen, dat de Russische Revolutie van 1917 voor het overgrote deel boers-democratisch was. De boeren kregen ieder een stuk land. Zij werden privaatbezitters, d.w.z. in de grond der zaak vijanden van het communisme. Dus slechts zolang zijn vrienden, als het hen hielp tegen hun aartsvijanden, de grootgrondbezitters.

Men kan wellicht met hetzelfde recht zeggen, dat de boeren de arbeiders hielpen om het communisme, als dat de arbeiders de boeren hielpen, om de boerse democratie te verwezenlijken. Maar wanneer men op de getallen let, op de 6 of 7 miljoen industriële proletariërs en op de 25 tot 40 miljoen boeren, dan moet men zeggen, dat het communisme slechts een dun omhulsel was, en de op privaatbezit berustende boerse democratie de kern. Het communisme was als een dunne korst op een grote diepe zee. Elk ogenblik konden de golven de korst breken.

Deze economische verhoudingen hebben de gehele politiek van de Sovjetrepubliek bepaald en voorgeschreven.

Het wezen der republiek was niet ondubbelzinnig communistisch, maar dubbelzinnig: proletarisch-boers, of wel – omdat privaatbezit burgerlijk is – proletarisch-burgerlijk. Haar tactiek en politiek moest dus ook voortdurend dubbelzinnig: proletarisch-burgerlijk zijn. Zolang de contrarevolutie en de Entente bestreden moesten worden, kwam dit niet zo duidelijk aan het licht. Toen waren de arbeiders de leiders en de regering; zij gaven de leuzen en de wetten, zij bestuurden het gehele land en voerden het leger aan. Toen echter de contrarevolutie der grootgrondbezitters was vernietigd, toen er geen oorlog meer was te voeren, toen de boeren naar hun akkers terugkeerden en er nu van wilden profiteren, toen trad de diepe kloof tussen communisme en privaatbezit, tussen proletariaat en (klein)burgerdom aan het licht.[1] Toen bleek hoe onverzoenlijk zij zijn. De boeren eisten nu van het proletariaat, wat dit hun niet kon geven, en zij gaven het niet, wat zij het moesten geven. En dadelijk bleek nu ook, wie inderdaad de sterkste is. Dat de regering van het proletariaat voor het grootste deel maar schijn was geweest. Want de Sovjetregering moest dadelijk, na de eerste grote beweging der boeren, een draai nemen en toegeven, steeds meer: vrije handel, vrije warenproductie, enz.

Met reuzenkrachten, met inspanning van alle krachten, met concessies aan het buitenland en in het binnenland tracht de Sovjetrepubliek zich te redden en tegen dit ontwikkelingsproces in de boerse, de burgerlijke democratie te overwinnen. Maar het proces is in gang en zal zonder twijfel nog verder voortgaan.

II. Het kleinburgerlijk karakter van de Derde Internationale

Uit deze dubbelzinnigheid in het wezen van de Sovjetrepubliek, uit haar dubbel wezen, uit haar gedeeltelijk proletarisch-communistisch en overwegend boers-democratisch karakter ontspringt nu ook de politiek en tactiek van de Derde Internationale.

Want de Russische communistische partij, d.w.z. de Sovjetrepubliek, kreeg de Derde Internationale in haar macht. Voor een groot deel uit onwetende, niet voldoende geschoolde elementen bestaande, die het dubbele karakter van de Sovjetrepubliek niet zien en zich door haar schijn laten verblinden, heeft de Derde Internationale zich aan Rusland overgegeven, op genade en ongenade.

Door het spel van de logica der geschiedenis, is het communisme van de reusachtige landbouwstaat de leider en beheerser geworden van het proletarisch West-Europa en Amerika, ja zelfs van het zuiver proletarisch Engeland en het bijna geheel proletarische Duitsland. En de Sovjetrepubliek heeft, overeenkomstig haar dubbelwezen, daarvan gebruik gemaakt. Dat wil zeggen: zij gebruikte en gebruikt de Derde Internationale, als communistische staat, die echter voor het grootste deel een boers-burgerlijke democratie is, om het internationale proletariaat aan zich te onderwerpen.

De zij het ook verborgen en wellicht onbewuste overmacht van de laatste, d.i. van de boerendemocratie, geeft in de tactiek, die de Derde Internationale onder leiding van Rusland volgt, de doorslag. En uit de overmacht van de boers-burgerlijke democratie in de Russische staat, uit de ondanks de schijn geringe macht van het communisme ontstaat het opportunisme van de Derde Internationale van Moskou.

Daar het tot goed begrip van de Derde Internationale, haar gehele toestand en haar zo snel ingetreden ontaarding en bederf, absoluut nodig en toch niet gemakkelijk is, deze omstandigheid goed te doorzien, moet zij hier nog wat uitvoeriger uiteengezet worden.

Van het begin af aan moest de Sovjetrepubliek, ondanks alle schijn van uiterlijke macht, zich zelf zeer zwak voelen. Wel wist zij, dat haar grootbourgeoisie, het tsarisme en het grootgrondbezit niet zeer sterk waren. Wel bemerkte zij na enige tijd, dat ook de Entente niet tegen haar opgewassen was. Maar innerlijk voelde zij de macht, de in wezen aan haar vijandige macht van de reusachtige massa van haar eigen boerse, niet-communistische elementen. Zij was toch niet als Duitsland en Engeland een proletarische staat, doch slechts een bij alle, zelfs de kleinste moderne staten achterstaande, gedeeltelijk middeleeuwse, gedeeltelijk barbaarse landbouwstaat. Door de verdeling van landerijen had zij zich zelf in een reusachtige kleinburgerlijke staat veranderd. Zij had het getal van haar kleine burgers tot in het reusachtige vermeerderd. Zij voelde dus, dat zij innerlijk zo zwak was, dat zij spoedig door een kleine stoot, ook van binnen uit, kon vallen.[2]

Dus zag zij om naar hulp. Wie kon haar helpen, deze staat in stand te houden, haar politieke overmacht over de boeren te bewaren, de binnenlandse en buitenlandse vijand af te weren! Alleen het wereldproletariaat! Een derde politieke en een Rode Vak-Internationale. Een andere, werkelijk vertrouwbare macht was er niet op aarde.

Tot zover was alles, was haar gehele tactiek goed, d.w.z. in overeenstemming met de economische verhoudingen van Rusland en de wereld. De loopbaan van de Russische Sovjetrepubliek was tot dusver schitterend en overtreft alles, wat het proletariaat ooit heeft volbracht.

Maar nu beging zij haar eerste grote fout. De fout, die haar nu reeds tot onheil strekt, en die haar waarschijnlijk geheel tot verderf zal worden. Zij voelde zich – door de massa niet-communisten, door het kleine aantal van haar proletariërs – ondanks de geweldige kracht van de communistische partij en het proletariaat, zó zwak, dat zij in haar angst en haar haast, om de hulp van het wereldproletariaat te krijgen, een valse weg insloeg. Zij koos het opportunisme.

Zij, met haar grote aanvoerders, vergat haar eigen tactiek, die zij met zo groot succes in Rusland had toegepast: het theoretisch- principiële revolutionaire marxisme.

Zij voelde zich, ondanks allen schijn van het Rode Leger (dat toch ook grotendeels uit boeren bestond) e.d. zo zwak, dat zij dacht: als ik maar reusachtige massa’s heb om mij te helpen, in Europese en Amerikaanse partijen, in de Derde en in een Vak-Internationale, dan zal ik gered worden. Op de kwaliteit kwam het haar – de bolsjewieken, die slechts van kwaliteit hadden geleefd, die hun eigen partij steeds zo zuiver hadden gehouden en daarmee overwonnen – niet meer aan. Alleen maar op aantal. Als zij maar massa’s had, Duitse, Engelse, Italiaanse, Franse massa’s.

En zo werden de 21 punten opgesteld, die iedereen kan ondertekenen, die zich communist noemt maar het niet is, en daarmee werden de partijen, in Halle, Tours, Florence, Leeds gevormd. Zo kwamen de opportunisten, de Levis, de Cachins, de Serratis, de Jacquemottes, de Wijnkoops, bij honderdduizenden. Zo werd de Derde, de Russische Internationale dadelijk een vermolmd, rot lichaam. Zo werd het verouderde parlementarisme en het vasthouden aan de contrarevolutionaire vakverenigingen aangenomen, om door verkiezingen en vakverenigingen grote massa’s te krijgen. Zo werden alle partijen gemaakt, en ook de Rode Vak-Internationale. Alles middelen om maar (niet-communistische) massa’s te krijgen.

Maar al dadelijk vertoonden zich de gevolgen in ontstellend aantal en omvang. Na de Hongaarse Sovjetstaat en de Beierse, die reeds voortekenen waren van de Russische tactiek, kwam de bezetting der fabrieken in Italië en de afloop van dezen opstand; en daarna vooral de aan de Kapp-Putsch aansluitende en de Maartbeweging in Duitsland, die door de, volgens de 21 punten door de Russen opgebouwde Duitse massapartij verraden werden. En een ontelbare reeks van soortgelijke nederlagen, door de tactiek van Rusland en van de Russische Internationale veroorzaakt, nadert in alle landen, als gevolg van de 21 punten, de parlements- en vaktactiek en de zo gevormde massapartijen. Dat zijn de gevolgen van het tweeslachtig karakter der Russische Sovjetrepubliek, van haar overwegende burgerlijke democratie. Daardoor kiezen haar leiders niet slechts in het binnenland een tweeslachtige, een burgerlijk-opportunistische politiek (daar kunnen zij niet anders, maar ook (en eveneens steeds meer) in het buitenlanden de Derde Internationale. Door de zwakte, die haar eigen groeiende onderwerping onder de boerse democratie hun bracht en brengt, hadden en hebben zij ook niet meer de kracht om in Duitsland, in Engeland, in West-Europa, in Noord-Amerika een ondubbelzinnig proletarische, een revolutionair-communistische politiek te volgen.

Evenals het reformisme in Europa, Amerika en de Engelse koloniën voortkwam uit het nog talrijke kleinburgerdom, zo komt het opportunisme van Rusland en de Derde Internationale voort uit de kleinburgerlijke boerenbevolking van Rusland.

Nu zal men vragen: maar het marxistische radicalisme leefde toch en streed en zegepraalde in de bolsjewieken? Zeker. Maar slechts zolang als de boerenbevolking de revolutie verdedigde, d.w.z. totdat het grootgrondbezit vernietigd was, dus zolang de boeren de vrienden waren van de communisten. Zodra zij de grond hadden en dus vijanden van de communisten werden, werden de bolsjewieken door de invloed van, door de vrees voor de boeren tot opportunisten. En door hen, en onder hun leiding helaas ook de Derde Internationale.

Het spreekt van zelf, dat de werkelijk revolutionaire marxisten, de linkerzijde, voorop de KAPD deze tactiek niet kunnen goedkeuren.

Zij zien in, dat slechts vaste, werkelijk communistische partijen hier de overwinning kunnen brengen. Zij zien in, dat hier een ondubbelzinnig proletarische politiek noodzakelijk is, die niets meer met het burgerdom gemeen heeft, die ook niets kleinburgerlijks en kleinboers meer heeft. Zij zien in dat niet Rusland, maar West-Europa de leiding moet hebben. Maar juist daarom, omdat de Russen zich verbeelden, dat zij dan hun staat niet meer in stand kunnen houden, daarom wordt de linkerzijde thans uit de Internationale geworpen.

Kameraden van de KAPD. Je wordt uit de Derde Internationale geworpen door de macht van het kleinburgerdom in Rusland! Maar troost u! Want ten eerste is dit de loop der geschiedenis. Het program van Gotha en zelfs het Erfurter program met zijn tactiek stonden nog sterk onder de invloed van de macht van het kleinburgerdom in Duitsland. En ten tweede: het Duitse en het Engelse proletariaat zullen de macht krijgen om deze kleinburgerlijke Russische tactiek te vernietigen.

De toestand in de Internationale is nu aldus: zij is gevormd uit massapartijen, voor het grootste deel bestaande uit niet-revolutionairen, niet-communisten, die als bij de Kapp-aanslag en bij de Maartbeweging de revolutie verraden. Aan het hoofd van deze Internationale staat een partij, die meer rekening heeft te houden met de boers-burgerlijke democratie dan met het proletariaat; die dat steeds meer zal moeten doen en ook de Internationale daartoe dwingt en steeds meer zal moeten dwingen. Die bovendien met de ene hand, door de buitenlandse handel en de concessies, het Duitse en Engelse kapitalisme, met de andere hand het Duitse en Engelse proletariaat ondersteunt. En de tactiek van deze Derde, deze Russische Internationale stemt bij alle naties en in alle partijen in de Internationale met deze laatste tweeslachtigheid overeen. Dus een Derde Internationale, die door de Russische democratie en het wereldkapitaal gedwongen wordt tot op een akkoordje gooien, tot opportunisme, en bij wie de revolutie daarom meer en meer tot woorden (misschien afgewisseld met Putschen) zal worden.

Als wij met een scherp woord de toestand der Derde Internationale moeten weergeven, dan aldus: De Russische Communistische Partij, d.w.z. de Russische Sovjetrepubliek regeert de Derde Internationale. Maar de burgerlijke democratie der Russische boeren heeft steeds meer invloed op en macht – economisch en politiek – over de Sovjetrepubliek. En ook het kapitalistische buitenland krijgt steeds meer macht over de Sovjetrepubliek. Wie regeert dus de Derde Internationale? De burgerlijke boerse democratie van Rusland en, langzamerhand maar geleidelijk meer, het kapitalisme.

En daardoor, uit deze overmacht van de Russische boerendemocratie en van het internationale kapitaal, dringt het opportunisme steeds dieper in alle partijen, in de gehele Derde Internationale in. Dat is de toestand. En deze toestand in de Internationale – in Ruslands binnenlandse aangelegenheden konden zij, naar ik duizenden malen telkens opnieuw betoogd heb, niet anders handelen – is de schuld van Lenin, Zinovjev, Radek, de Russische communistische partij. De toestand is slecht, de wereldrevolutie gaat daardoor kwijnen en verzwakt, het proletariaat gaat er door te gronde. Deze Internationale met zulk een leiding en zulk een tactiek kan het niet redden.

III. De onvermijdelijke nederlaag van de kleinburgerlijke en kleinboerse Derde Internationale door het grootkapitaal

Rusland, stap voor stap terugwijkend voor de burgerlijke democratie, de communistische partijen van Duitsland, Engeland, Italië, Frankrijk, de wereld, steeds meer opportunistische, niet revolutionairmarxistische massapartijen – zo wordt de Derde Internationale steeds meer tot een herhaling van de Tweede, en gaat evenals deze haar ondergang als revolutionaire partij tegemoet.

Dat zal nu nog nader toegelicht worden. Wij kunnen ons dit proces, dit gehele wezen der Derde Internationale niet beter voorstellen, dan door ons de strijd van het kapitalisme tegen haar en het wereldproletariaat helder voor ogen te stellen. En zoals wij, om de strijd van het proletariaat goed te begrijpen, onze blikken op zijn leider, Rusland, moesten richten, zo nu, voor de strijd van het kapitalisme op de leider van het Europese en een goed deel van het wereldkapitaal, op Engeland.

Er was een tijd, toen de Sovjetrepubliek en Lenin nog niet geheel de weg van het internationale opportunisme hadden ingeslagen, dat wij naar de strijd tussen Engeland en Rusland, tussen Lenin en Lloyd George keken als naar de mogelijkerwijze beslissende strijd tussen kapitaal en arbeid.

Die tijd is nu voorbij. Engeland, hoeveel moeilijkheden het naar binnen en naar buiten heeft te doorstaan, is tegenover Rusland nu reeds de sterkste. Zijn eerste geweldige overwinning op Rusland behaalde Lloyd George op de dag, toen de handel met Rusland vrijgelaten werd. Dikwijls is gezegd, dat het een domheid van de Entente was om de Russische contrarevolutionairen, Denikin, Koltsjak enz. te ondersteunen; zij had Rusland ongemoeid aan zich zelf moeten overlaten. Maar het instinct van de kapitalistische heersers heeft ook hier weer juist gezien en doen handelen. Eerst hebben zij door Koltsjak, Wrangel enz. het reeds zo verzwakte productieapparaat van Rusland geheel vernietigd, zodat de communistische republiek niet meer kon ordenen en opbouwen; voor dat doel werden de Russische contrarevolutionairen opgeofferd. En eerst toen de productie van Rusland totaal geruïneerd was, stelden zij de handel voor, of dwongen Lenin, hem voor te stellen, wel wetend, dat dan de boeren in het binnenland de vrije handel zouden eisen en dat Lenin gedwongen zou zijn, hem toe te staan.

Nog heeft de Sovjetrepubliek de grootindustrie, het transport en de buitenlandse handel in handen, maar hoe lang nog zal het zijn, dat de boeren ook de vrije buitenlandse handel eisen? Daar werkt Lloyd George op aan. Ieder koopman, die nu Rusland bezoekt, is een propagandist van de vrije buitenlandse handel. Dat zou het begin zijn van het vrije grootkapitaal en vernieuwde loonslavernij.

Intussen volgt Engeland, wiens politiek zo hoog kapitalistisch als maar mogelijk is – het vat alle problemen tegelijk aan en tracht ze alle een voor een op te lossen – een weloverlegde uiterst verstandige tactiek. Het tracht Frankrijk te bevredigen en Duitsland te sparen, opdat beider kapitalisme zich weer geleidelijk opricht en beide hem als bondgenoot en meester erkennen. Het wint ook Italië, en alle machtige staten op het vasteland, van wie het de leiding tracht op zich te nemen. Tegelijk gaat het aan alle andere grote problemen. Eerst heeft het, door het neerwerpen van de staking der mijnwerkers, van wier lonen alle lonen in Engeland afhangen, alle vakverenigingen en het gehele Engelse proletariaat overwonnen. Nu gaat het aan het Ierse vraagstuk, stelt grote concessies voor om zijn Ierse vijanden te verdelen en te splitsen; hun verzwakking en splitsing is in elk geval zeer waarschijnlijk. Door een sluwe politiek ten koste van zijn vrienden wil het Turkije verzoenen en daarmee tegelijk Egypte en de islamitische wereld. En tegelijk streeft het, als bekroning van het werk, naar een driebond of ten minste een overeenkomst met Japan en de Verenigde Staten in de Grote Oceaan.

Een grote geweldige politiek!

En wat stelt Rusland, wat stelt Lenin, wat stelt de Derde Internationale daar tegenover? In alle landen, speciaal in Engeland en Duitsland, zwakke opportunistische massapartijen, die de strijd tegen het kapitaal niet kunnen voeren. En dan bondgenootschappen van Rusland, d.w.z. van de Derde Internationale, met Turkije, Perzië, de islamitische wereld. Maar dit zijn alle boerenstaten en nationalisten! Die verbinden zich met wie het meest geeft! Zoals ik de internationale gedelegeerde van Perzië, Sultan Sadey, hoorde zeggen, is het nog zeer de vraag, of de Perzische nationalisten Rusland of Engeland zullen ondersteunen. En zo is het overal. Zij ondersteunen wie het voordeligst is. En wie kan hun meer geven, als de nood dringt, aan voordelen, compromissen, politieke en economische rechten enz., Rusland of Engeland? Moestafa Kemal had tot nog toe meer nut en voordeel van Ruslands ondersteuning dan omgekeerd. En hij zal Rusland dadelijk verraden als het hem te pas komt. Boeren zijn geen communisten.

Nu zegt men: Rusland heeft toch een Rood Leger. Maar dit bestond grotendeels uit boeren. Die streden schitterend tegen de grootgrondbezitters. Zullen ze echter ook strijden tegen landen, die hun het bezit van hun grond waarborgen?

Daar gaat Engelands politiek heen. Engeland wil in Rusland een democratische staat met zeer uitgebreid, zo nodig enkel klein- en middelbezit. Het grootgrondbezit met zijn imperialisme zou zelfs schadelijk zijn voor Engeland.

Engeland komt daar weliswaar nog niet voor uit. Het heeft zijn handen nog vol en bovendien: Frankrijk wil het nog niet vanwege de Russische schulden. Maar de tijd komt, dat Frankrijk inziet dat dit de weg in Rusland is, en dat in ieder geval een kapitalistische democratische boerenstaat beter is dan een communistische. En dan zullen de Russische boeren kapitalistisch worden.

Dit alles is de tactiek, die Engeland met vaste blik en heldere wil volgt.

Tegenover deze weloverlegde alomvattende politiek van Engeland, de leider van het Europese en een groot deel van het wereldkapitaal, tegenover deze kapitalistische politiek, die een voor een alle tegenstanders verslaat of ze tracht te splitsen en te verzwakken, stelle men nu de politiek van de Internationale en van Rusland; en men zal de zwakte van de Russische Internationale doorzien.

Zeker, de crisis van het kapitaal, ook van het Engelse, is verschrikkelijk; het herstel is bijna onmogelijk, en zou in het gunstigste geval een lange, zeer lange reeks van jaren duren. Ook de tegenstellingen in het internationale kapitaal zijn enorm, zij kunnen slechts met de allergrootste moeite overbrugd worden, en dan nog maar tijdelijk...

Maar toch: dit wankelende kapitalisme kan alleen door een tactisch goed geleid en zuiver revolutionair proletariaat vernietigd worden.

En als wij dan vergelijken, wat in de beide laatste jaren door het kapitalisme (speciaal Engeland) en door de Derde Internationale is volbracht om de overwinning te behalen, dan moeten wij ronduit zeggen: het kapitalisme heeft de voorsprong, het is dichter bij de overwinning gekomen.

Want tegenover het kapitalisme van de nationale staten en het internationale kapitaal onder leiding van Engeland staan niets dan innerlijk zeer rotte, verdeelde opportunistische partijen en ouderwetse door haar wezen contrarevolutionaire vakverenigingen. En tegenover het zeer goed mogelijke, zij het ook tijdelijke verbond van alle Europese staten onder leiding van Engeland, en het eveneens tijdelijk mogelijke verbond met Japan en de Verenigde Staten staat niets anders dan de Internationale van deze opportunistische partijen en deze vakverenigingen uit de rommelkamer.

Als bondgenoten zoeken beide partijen de nationalistische agrarische islamitische en Hindoe staten. Maar wanneer de proletarische, van Rusland uitgaande politiek der Derde Internationale zo zwak blijft en de kapitalistische politiek van Engeland en het wereldkapitaal zo sterk, wie kan dan nog betwijfelen, dat de Turken, Arabieren, Perzen en Indiërs de zijde van het kapitaal zullen kiezen?

Om de zwakheid van de politiek der Internationale van Moskou te begrijpen, moet men ook vooral nog naar Engeland alleen zien. Daar, in de binnenlandse politiek van Engeland, worden tegenover de grote wereldpolitiek slechts de verouderde vakverenigingen gesteld. Dat is inderdaad belachelijk en kinderachtig.

Er is geen twijfel aan : de opportunistische boers-proletarische politiek van Rusland jaagt het proletariaat van Europa en de wereld in de afgrond en brengt aan het wereldkapitaal de overwinning.[3]

Nog eens: wat stellen Rusland en de Derde Internationale tegenover het wereldkapitaal onder leiding van Engeland en Amerika? Nationalistische boeren in Turkije en een deel van Azië. Dat wil zeggen: nooit zekere, vertrouwbare bondgenoten en ten slotte verraders. En in Rusland: miljoenen boeren, die de vrije handel reeds ten dele hebben en die elk ogenblik hem geheel kunnen verlangen. Dat wil zeggen: ook verraders.

Dus Rusland, Lenin, de Derde Internationale hadden en hebben geen waarachtige vrienden.

Zij hadden en hebben er slechts één: het wereldproletariaat. En dat hebben zij verzwakt. Dit hebben zij door opportunisme in massapartijen verzameld, die geen kracht hebben. Dit hebben zij het verouderde parlementarisme en de reactionaire vakverenigingen als wapens gegeven. En de leidersdictatuur. Dit hebben zij, door Ruslands kleinburgerlijke verhoudingen gedreven, een kleinburgerlijke opportunistische tactiek gegeven, in plaats van een proletarisch-revolutionaire.

Er was een ogenblik, dat Rusland en de Derde Internationale de keus hadden tussen zeer sterke marxistische partijen, revolutionaire wapens enerzijds en zeer zwakke opportunistische partijen en zwakke strijdmiddelen anderzijds. De KAPD bood praktisch de goede wapens aan, wij Hollandse marxisten wezen ze aan.

Hadden Rusland en de Derde Internationale deze aangenomen, dan zouden er nu in Europa en in de gehele wereld marxistische vaste partijen zijn, die het gehele wereldproletariaat door een heldere, zuiver proletarische tactiek konden bezielen, organiseren en leiden.

En niet eens – zoals men ten onrechte tegen ons inbrengt – kleine! In Duitsland zouden alle goede elementen uit de VKPD de KAPD en de AAU, samen reeds een partij van minstens honderdduizend leden geven, die het gehele Duitse proletariaat konden leiden en door haar activiteit, haar geslotenheid en eenheid snel zou groeien. Slechts zulke partijen kunnen na lange strijd het kapitalisme vernietigen, en slechts zulke partijen kunnen Rusland redden. Rusland en de Derde Internationale kozen echter de opportunistische slechte tactiek.

De Maartbeweging in Duitsland, de innerlijke ontbinding der VKPD, het baanbrekende opportunisme in alle partijen toonde al dadelijk, dat deze de Derde Internationale ten verderf voert. Zij bewezen de verkeerdheid van haar tactiek en de juistheid van de tactiek van de linkerzijde.

Maar verblind door haar eigen vals licht, meegesleept door haar eigen tactiek, die al een eind aan de gang was, beangstigd door het naderende gevaar in Rusland en de dreigende val, blijven Rusland en de Derde Internationale bij hun verkeerde tactiek en werpen zij de KAPD en de werkelijke revolutionairen uit.

Zij willen massa’s hebben, massa’s tot elke prijs. Om zichzelf te redden. En daartoe staat de KAPD in de weg. Dus: er uit met de KAPD.

Die dwazen zien niet, dat, van het begin af aan, slechts partijen als de KAPD hen konden redden.

Daardoor is de revolutie voorlopig diep geschokt, innerlijk verzwakt en voor langere tijd verloren.

De grotendeels niet-communistische massapartijen, de honderdduizenden Levis, Cachins, Serratis, Jacquemottes, Smerals enz., de parlementaire en vakverenigingtactiek zullen in alle landen de revolutie verzwakken en doen mislukken; en wanneer deze partijen en deze Derde Internationale een ernstige strijd beproeven, zal het een “Putsch” zijn.

In West-Europa en Noord-Amerika kan geen proletarische revolutie overwinnen, die naar verouderde, gedeeltelijk burgerlijke, of zelfs gedeeltelijk kleinburgerlijke en kleinboerse tactiek wordt gevoerd. En van de revolutie in West-Europa en Noord-Amerika hangt iedere andere revolutie af.

En Rusland zelf zal, als deze Internationale met haar tactiek het proletariaat beheerst, door zijn eigen tactiek en die der Derde Internationale te gronde gaan.

De tijd is gekomen, dat de linkerzijde zich in alle landen verzamelt en zich vast aaneensluit.

_______________
[1] In deze (somtijds verborgen) tegenstelling wortelde ook de innerlijke tactiek van de Sovjetrepubliek en de communistische partij: de leidersdictatuur, de kadavergehoorzaamheid, de overmatige centralisatie, enz.
[2] In het voorjaar van 1918 schreef ik in een brief aan Pannekoek: “Het grootste gevaar voor Sovjet-Rusland ligt niet in de contrarevolutie en misschien zelfs niet in de Entente, maar in de boeren. Op de dag, dat deze zullen bemerken, dat zij hun machines, gereedschappen, kunstmest enz. goedkoper en beter van de buitenlandse kapitalisten kunnen krijgen, dan van de communistische staat, en dat zij aan de eersten hun producten beter en duurder kunnen verkopen, zullen zij zich tegen de Sovjets keren.”
[3] De redevoeringen van Lenin, Trotski, Radek over deze vraagstukken waren niets anders dan de gewone opportunistische, oppervlakkige, vals-optimistische redevoeringen, zoals men ze ook steeds op de congressen van de Tweede Internationale hoorde. In een artikel in de Proletariër zullen zij, in samenhang met het gehele vraagstuk van de Internationale, uitvoerig behandeld worden.

Herman Gorter-archief

Lezen Marxistisch Internet Archief Algemeen Archief Selectie marxisten Documenten Filosofie Thema’s Arbeidersbeweging Woordenboek

Wat ? Wat is marxisme Over ons Andere talen Auteurswet Citeren Disclaimer

Doen Zoeken Nieuwe teksten Werk mee Contact Reclame