Geschreven: 2 september 1939
Bron: Nederlandstalige Trotski Bibliotheek 14. Revolutionair-Socialistische Publicaties, Groningen 2008. Door Karel ten Haaf. Facsimile-uitgaven van teksten van Trotski in het Nederlands
Vertaling: onbekend
Deze versie: spelling, punctuatie, zinsbouw
Transcriptie/HTML en contact: Adrien Verlee voor het Marxists Internet Archive, mei 2008
Twintig jaren lang was de hoofdbron van het Duitse imperialisme verstopt. Toen daar verandering in ging komen, bracht dat ontsteltenis in de diplomatieke wereld. De lange en onvruchtbare onderhandelingen tussen Londen, Parijs en Moskou, die op München volgden, betekenden de tweede etappe van hun verwarring. Sedert 1933 heb ik doorlopend in de wereldpers verklaard, dat het wezenlijke doel van Stalins buitenlandse politiek het bereiken van een akkoord met Hitler was. Maar mijn stem miste de kracht om de heersers van de wereld te overtuigen. Stalin voerde zijn minderwaardige komedie op, “de strijd voor democratie” en die komedie werd ten minste voor een deel geloofd. Tot op de laatste dag toe herhaalde Augur, de halfofficiële Londense correspondent van de New York Times, zijn verzekering, dat een overeenkomst met Moskou bereikt zou worden. Bijzonder leerzaam is het feit, dat het parlement van Stalin het Duits-Sovjet pact op dezelfde dag ratificeerde, dat Duitsland Polen binnenrukte!
De algemene oorzaak van de oorlog bestaat uit de onverzoenlijke tegenstellingen van het wereldimperialisme. De bijzondere omstandigheid echter, die tot de militaire operaties voerde, was de afsluiting van het Duits-Russische pact. In de voorafgaande maanden herhaalden Goebbels, Förster en andere Duitse politici doorlopend, dat de “dag” voor beslissende actie spoedig zou aanbreken. Het is volkomen duidelijk nu, dat dit de dag was waarop Molotov het Duits-Russische pact ondertekende. Geen macht kan dit feit uit de annalen van de geschiedenis schrappen!
Het gaat er helemaal niet om, dat het Kremlin nauwer verbonden is met de totalitaire dan met de democratische staten. Dit is niet bepalend voor de keus van de oriëntatie in internationale zaken. Ondanks zijn afkeer voor het Sovjetregiem probeerde de conservatieve parlementariër Chamberlain met alle macht een bondgenootschap met Stalin aan te gaan. Het bondgenootschap werd niet verwezenlijkt, omdat Stalin Hitler vreest. En het is niet bij toeval dat hij hem vreest. Het Rode Leger is onthoofd. Dit is geen frase, maar een tragisch feit. Vorosjilov is maakwerk. Zijn autoriteit is kunstmatig gefabriceerd door de totalitaire propaganda. Op zijn duizelingwekkende hoogte blijft hij, wat hij altijd was, een bekrompen oermens zonder vooruitziende blik, zonder ontwikkeling, zonder militaire bekwaamheid en zelfs zonder administratieve talenten. Het gehele land weet dat. In de “gezuiverde” militaire staf is geen enkele naam overgebleven, waarin het leger vertrouwen kan stellen. Het Kremlin vreest het leger en vreest Hitler. Stalin heeft vrede nodig — tot elke prijs.
Vóór dat Duitsland van de Hohenzollerns onder de slagen van de vorige oorlog bezweek, bracht het een dodelijke slag toe aan het tsaristische regime; daarna steunden de Westerse bondgenoten de Russische liberale bourgeoisie en zelfs de plannen van een paleisrevolutie. De tegenwoordige titularissen van het Kremlin vroegen zichzelf angstig af: kan dit geschiedkundige feit zichzelf op andere wijze herhalen? Wanneer de Sovjetbureaucratie in staat zou zijn geweest tot een zelfopoffering of tenminste tot de geringste graad van zelfverloochening voor de militaire belangen van de Sovjet-Unie, dan zou zij het leger niet hebben onthoofd en gedemoraliseerd.
De onnozele halzen, die “pro-sovjet” zijn, zijn er zeker van, dat het Kremlin hoopt Hitler omver te werpen. De zaak ligt anders. Zonder revolutie is de omverwerping van Hitler ondenkbaar. Een zegenrijke revolutie in Duitsland zou het klassenbewustzijn van de brede massa in de Sovjet-Unie tot een hoog niveau opvoeren en het verdere bestaan van de tirannie van Moskou onmogelijk maken. Het Kremlin geeft de voorkeur aan de status-quo met Hitler als bondgenoot.
Uit het spoor geraakt door het pact proberen de beroepsadvocaten van het Kremlin nu aan te tonen, dat onze vroegere beoordelingen een agressief militair bondgenootschap tussen Moskou en Berlijn op het oog hadden, terwijl thans slechts een pacifistisch akkoord van non-agressie werd afgesloten.
Armzalig geleuter! Wij spraken nooit over een agressief militair bondgenootschap in de eigenlijke betekenis van die uitdrukking. Integendeel, wij gingen altijd uit van het feit, dat de internationale politiek van het Kremlin bepaald werd door de belangen van zelfbehoud van de nieuwe aristocratie, door haar vrees voor het volk, door haar onbekwaamheid een oorlog te voeren. Elke internationale combinatie heeft voor de Sovjetdemocratie in zoverre waarde, dat het haar van de noodzakelijkheid ontslaat om een beroep te doen op gewapende arbeiders en boeren. En nu is het Duits-Russische pact een militair bondgenootschap in de volle betekenis van het woord, omdat het de doeleinden dient van de agressieve imperialistische oorlog.
In de laatste oorlog werd Duitsland voornamelijk verslagen door gemis aan grondstoffen der Sovjet-Unie. Het is geen toeval, dat de afsluiting van het politieke pact voorafgegaan werd door de afsluiting van een handelsovereenkomst. Moskou denkt er niet aan om daarvan afstand te doen. Integendeel in zijn redevoering voor de Opperste Sovjet onderstreepte Molotov bovenal de buitengewone economische voordelen van de vriendschap met Hitler. Het non-agressiepact, een passieve houding tegenover Duitse agressie, is afgerond door een verdrag van economische samenwerking in het belang van de agressie. Het pact verzekert aan Hitler de mogelijkheid de grondstoffen der Sovjet-Unie te gebruiken, precies zoals Italië tijdens zijn aanval op Abessinië Russische olie gebruikte. Omdat de militaire deskundigen van Engeland en Frankrijk in Moskou de kaart van de Baltische zee bestudeerden van het standpunt van militaire operaties tussen de Sovjet-Unie en Duitsland, bekeken de deskundigen van Duitsland en de Sovjet-Unie in dezelfde tijd de maatregelen, die genomen moesten worden voor het veilig stellen van de verbindingen in de Baltische zee ten behoeve van ononderbroken handelsrelaties gedurende de oorlog.
De bezetting van Polen zal grenzen scheppen met de Sovjet-Unie en een verdere ontwikkeling der economische relaties verzekeren. Dat is het wezen van het pact. In Mein Kampf zegt Hitler, dat een verdrag tussen twee staten, hetwelk niet het voeren van oorlog ten doel heeft “onzinnig en onvruchtbaar” is. Het Duits-Russische pact is zo min onzinnig als onvruchtbaar — het is een militair bondgenootschap met verdeling van de rollen: Hitler voert de militaire operaties, Stalin handelt als zijn kwartiermeester. En nog altijd zijn er lieden, die ernstig beweren, dat het doel van het tegenwoordige Kremlin wereldrevolutie is.
Met Tsjitsjerin als Volkscommissaris voor buitenlandse zaken, in de regering van Lenin, beschouwde de buitenlandse politiek van de Sovjet-Unie het als haar werkelijke taak de internationale zegepraal van het socialisme te zijn en trachtte zij in bepaalde gevallen de tegenstellingen tussen de grote machten uit te buiten voor de verdediging va de Sovjetrepubliek. Onder Litvinov werd het program van de wereldrevolutie vervangen door zorg voor de handhaving van de status-quo met behulp van een systeem van “collectieve veiligheid”. Doch toen het denkbeeld van “collectieve veiligheid” haar gedeeltelijke verwezenlijking naderde, werd het Kremlin bevreesd voor de militaire verplichtingen, die daaruit voortvloeiden. Litvinov werd door Molotov vervangen, die geen andere verplichting kent, dan die van onverkorte handhaving der belangen van de heersende kaste. De politiek van Tsjitsjerin, d.w.z. die van Lenin, werd lang geleden als een politiek van romantiek aangeduid. Gedurende zekere tijd werd de politiek van Litvinov beschouwd als realistische politiek. De politiek van Stalin-Molotov is een politiek van onvervalst cynisme.
“In een eenheidsfront van vredelievende naties, die werkelijk gekant zijn tegen agressie kan de Sovjet-Unie niet nalaten in het eerste gelid deel te nemen”, aldus zei Molotov in de Opperste Sovjet, drie maanden geleden. Wat een afschuwelijke ironie is thans in die woorden opgesloten! De Sovjet-Unie heeft plaatsgenomen in het achterste gelid van die staten, die het Kremlin tot gisteren toe als aanvallers brandmerkte.
De onmiddellijke voordelen, die het Kremlin verkrijgt uit het bondgenootschap met Hitler zijn heel tastbaar. De Sovjet-Unie blijft buiten de oorlog. Hitler schrapt van zijn agenda de door hem gevoerde campagne voor een “groter Oekraïne”. Japan blijft geïsoleerd. Met de verschuiving van het oorlogsgevaar aan de Westgrens, kan men als gevolg daarvan de verzwakking zien van de druk op de Oostgrens, misschien zelfs het afsluiten van een overeenkomst met Japan. Het is meer waarschijnlijk, dat in ruil voor Polen Hitler aan Moskou vrijheid van handelen wil geven tegenover de Baltische grensstaten van de Sovjet-Unie. Hoewel de voordelen groot mogen zijn, zijn zij op hun best van voorbijgaande aard en is hun enige garantie Ribbentrops ondertekening van een “vodje papier”. Intussen plaatst de oorlog vragen van leven en dood op de dagorde voor volkeren, staten, stelsels, heersende klassen. Duitsland voert in etappen haar program uit van overheersing door oorlog. Met behulp van Engeland herbewapende Duitsland zich tegen de oppositie van Frankrijk in. Met behulp van Polen isoleerde het Tsjecho-Slowakije. Met behulp van de Sovjet-Unie wil het niet alleen Polen onderwerpen, maar de oude koloniale wereldrijken vernietigen. Indien Duitsland met de hulp van het Kremlin er in slaagt de uitgebroken oorlog te winnen, zal dat een dodelijk gevaar voor de Sovjet-Unie betekenen. Wij herinneren er aan, dat onmiddellijk na het verdrag van München Dimitrof, ongetwijfeld op bevel van Stalin, een volledig overzicht publiceerde van de volgende veroveringen van Hitler. In dat overzicht is de bezetting van Polen vastgesteld voor de herfst van 1939. Daarna volgen Joegoslavië, Roemenië, Bulgarije, Frankrijk, België... en dan tegen de herfst zou het offensief beginnen tegen de Sovjet. Die onthullingen zijn zonder twijfel gebaseerd op informatie, die verkregen werd van de spionagedienst van de Sovjet-Unie. Het is natuurlijk onmogelijk om die blauwdruk letterlijk te nemen — de loop der gebeurtenissen brengt wijzigingen in al zulke berekeningen. Desondanks is de eerste schakel van het plan — de bezetting van Polen in de herfst van 1939 — werkelijkheid. Het is zeer waarschijnlijk, dat de korte termijn van 2 jaar tussen, de vernietiging van Polen- overeenkomstig dit plan en het offensief tegen de Sovjet-Unie bij benadering juist is. In het Kremlin moet dat zo gezien worden. Niet voor niets heeft het vele malen verklaard: “de vrede is ondeelbaar”. Indien Stalin desondanks de kwartiermeester van Hitler wordt, betekent dat, dat de heersende kaste niet langer kan vooruit zien dan tot morgen. Haar leefregel is die van alle veroordeelde regimes: “na ons de zondvloed”.
Het zou een onmogelijke taak zijn op dit tijdstip de loop van de oorlog te voorspellen en het lot van de deelnemers aan die oorlog, met inbegrip van hen, die nog altijd de ijdele hoop koesteren buiten de ramp te kunnen blijven. Het is aan geen mens gegeven in volle omvang de uigebreide arena te overzien van de gecompliceerde materiële en morele krachten. Slechts de oorlog zal over het lot van de oorlog beslissen. Een van de belangrijke verschillen tussen deze oorlog en de vorige is de radio. Ik begrijp dat nu heel goed, nu ik hier in een voorstad van de Mexicaanse hoofdstad, Coyoacan, naar redevoeringen luister van de Duitse Rijksdag en naar nieuwsberichten uit Londen, Parijs en New York. Dank zij de radio zal het volk veel minder dan in de vorige oorlog afhankelijk zijn van het totalitaire nieuws van de eigen regering en het zal veel vlugger besmet worden door stemmingen van het volk in andere landen. In deze atmosfeer heeft het Kremlin reeds een grote nederlaag geleden. De Komintern, het belangrijkste instrument van het Kremlin voor het beïnvloeden der publieke opinie in andere landen, is in werkelijkheid het eerste slachtoffer van het Duits-Russische pact. Het lot van Polen is nog niet beslist, maar de Komintern is al een lijk. Zij wordt aan de ene kant verlaten door de patriotten en aan de andere kant door de internationalisten. Morgen zullen wij ongetwijfeld door de radio de stemmen horen van stalinistische leiders van gisteren, die in het belang van hun respectievelijke regeringen in alle talen van de beschaafde wereld inclusief het Russisch, het verraad van het Kremlin zullen bekend maken.
Het verval van de Komintern zal in het bewustzijn der brede massa van de Sovjet-Unie zelf, een onherstelbare slag betekenen voor de autoriteit van de heersende kaste. Aldus zal de politiek van cynisme, die versterking beoogde van de positie der stalinistische bureaucratie, in werkelijkheid het uur van haar ondergang bespoedigen.
De oorlog zal vele dingen en vele personen doen tuimelen. List, bedrog en verraad zullen van geen waarde blijken om aan zijn strenge oordeel te ontkomen. Doch mijn artikel zou onjuist begrepen worden, als het tot de conclusie voerde dat al hetgeen door de Oktoberrevolutie in het leven der mensheid is gebracht, terzijde zou worden geworpen. Ik ben diep overtuigd van het tegendeel. De nieuwe vorm van economie, bevrijd van de ondragelijke boeien der bureaucratie, zal niet alleen deze vuurproef doorstaan, maar als de grondslag dienen voor een nieuwe cultuur, die naar wij hopen, voor altijd een eind aan oorlog zal maken.
Coyoacan, 2 september 1939