Λεόν Τρότσκι

ΜΙΚΡΟΑΣΤΟΙ ΚΑΙ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΣΜΟΣ


Γράφτηκε: 7 Γενάρη 1940
Πηγή: Περιοδικό Νέος Μπολσεβίκος Τεύχη 2-3, Δεκέμβρης 1995
HTML Markup: Aντώνης Μεγρέμης για το ελληνικό Αρχείο των Μαρξιστών στο Internet


Απόσπασμα από το άρθρο του Τρότσκυ "Ανοiχτό γράμμα στο σύντροφο Μπάρναμ" από το βιβλίο του "ΣΤΗΝ ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ"

Στην οργανωτική σφαίρα οι απόψεις σας είναι το ίδιο ακριβώς σχηματικές, εμπειρικές, μη - επαναστατικές, όπως είναι και στην σφαίρα της θεωρίας και της πολιτκής. Ο Α. Στόλμπεργκ, με το φανάρι στο χέρι, κυνηγάει μια ιδεώδη επανάσταση, που να μην συνοδεύεται από υπερβολές και εγγυημένη ενάντια στο Θερμιδώρ και στην αντεπανάσταση. Εσείς με τη σειρά σας ζητάτε μια ιδεώδη κομματική δημοκρατία, που θα εγγυόταν για πάντα και σε όλους τη δυνατότητα να λένε και να κάνουν ότι τους κατέβει στο κεφάλι και που θα εξασφάλιζε το κόμμα ενάντια στο γραφειοκρατικό εκφυλισμό. Παραβλέπετα μια ασήμαντη λεπτομέρεια ότι δηλαδή το Κόμμα δεν είναι μια αρένα για την υπεράσπιση της ελευθερίας του ατόμου, αλλά ένα όργανο για την προλεταριακή επανάσταση, ότι μόνο μια νικηφόρα επανάσταση είναι ικανή να εμποδίσει τον εκφυλισμό όχι μόνο του κόμματος, αλλά και του ίδιου του προλεταριάτου, και του σύγχρονου πολιτισμού σαν σύνολο. Δεν βλέπετε πως το αμερικάνικο τμήμα μας δεν πάσχει από πάρα πολύ συγκεντρωτισμό - είναι γελοίο ακόμα και να μιλάμε για κάτι τέτοιο - αλλά από μια τερατώδη κατάχρηση και διαστρέβλωση της δημοκρατίας απόμερους των μικροαστικών στοιχείων. Αυτό βρίσκεται στη ρίζα της τωρινής κρίσης.

Ένας εργάτης περνά τη μέρα του στο εργοστάσιο. Του μένουν συγκριτικά λίγες ώρες για το Κόμμα. Στις συγκεντρώσεις ενδιαφέρεται να μάθει τα πιο σπουδαία πράγματα, τη σωστή εκτίμηση της κατάστασης και τα πολιτικά συμπεράσματα. Εκτιμάει εκείνους τους ηγέτες που το κάνουν αυτό με τον πιο σαφή και πιο ακριβή τρόπο και που είναι ενήμεροι σ' ότι αφορά τα γεγονότα. Οι μικροαστοί και ιδιαίτερα τα ντεκλασέ στοιχεία, χωρισμένοι από το προλεταρτιάτο, φυτοζωούν σ' ένα τεχνητό και κλειστό περιβάλλον. Έχουν άφθονο χρόνο για να τσαλαβουτάνε στην πολιτική ή το υποκατάστατο της. Ανακαλύπτουν λάθη, αντιτάσσουν κάθε είδους μικρά νέα και κουτσομπολιά, που αφορούν περιστατικά στις "κορυφές" του κόμματος. Βρίσκουν ένα ηγέτη που θα τους μπάσει σ' όλα τα "μυστικά". Η συζήτηση είναι το στοιχείο τους. Καμιά ποσότητα δημοκρατίας δεν είναι αρκετή γι' αυτούς. Στο λογοπόλεμό τους ψάχνουν να βρουν την τέταρτη διάσταση. Γίνονται νευρικοί, περιστρέφονται σε ένα φαύλο κύκλο και σβήνουν τη δίψα τους με αλμυρό νερό. Θέλετε να μάθετε το οργανωτικό πρόγραμμα της αντιπολίτευσης ; Συνίσταται σε ένα τρελλό κυνηγητό για την τέταρτη διάσταση της κομματικής δημοκρατίας. Στην πράξη αυτό σημαίνει θάψιμο της πολιτικής κάτω από τη συζήτηση και θάψιμο του συγκεντρωτισμού κάτω από την αναρχία των διανοουμενίστικών κύκλων. Όταν μερικές χίλιαδες εργάτες προσχωρήσουν στο Κόμμα θα ανακαλέσουν στην τάξη με αυστηρότητα τους μικροαστούς αναρχικούς. Κι όσο πιο γρήγορα τόσο το καλύτερο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Γιατί απευθύνομαι σε σένα κι όχι στους άλλους ηγέτες της αντιπολίτευσης ; Επειδή εσύ είσαι ο ιδεολογικός ηγέτης του μπλοκ. Η φράξια του συντρόφου Άμπερν, χωρίς πρόγραμμα και σημαία, έχει πάντα ανάγκη από ένα κάλυμμα. Κάποτε της χρησίμεψε σαν κάλυμμα ο Σάχτμαν, μετά ο Μυστ με τον Σπεκτόρ, και τώρα εσύ, με τον Σάχτμαν να προσαρμόζεται σε σένα. Θεωρώ πως η ιδεολογία σου είναι η έκφραση της αστικής επιρροής μέσα στο προλεταριάτο.

Σε μερικούς συντρόφους ο τόνος αυτού του γράμματος ίσως να φανεί πολύ οξύς. Ωστόσο, επιτρέψτε μου να ομολογήσω, έκανα ότι μπορούσα για να συγκρατήσω τον εαυτό μου. Γιατί στο κάτω - κάτω εδώ έχουμε ούτε λίγο ούτε πολύ μια απόπειρα να απορριφτούν, να αχρηστευτούν και να ανατραπούν τα θεωρητικά θεμέλια, οι πολιτικές αρχές και οι οργανωτικές μέθοδοι του κινήματος μας.

Μου αναφέρθηκε πως, σαν αντίδραση στο προηγούμενο άρθρο μου, ο σύντροφος Αμπερν παρατήρησε : "Αυτό σημαίνει σχίσμα". Μια τέτοια απάντηση δείχνει απλά πως από τον Αμπερν λείπει η αφοσίωση στο Κόμμα και στην Τετάρτη Διεθνή - είναι ένας άνθρωπος των κύκλων. Οπωσδήποτε οι απειλές για σχίσμα δε θα μας αποτρέψουν από το να παρουσιάσουμε μια μαρξιστική ανάλυση των διαφορών. Για μας τους μαρξιστές το ζήτημα δεν είναι ένα σχίσμα αλλά η εκπαίδευση του Κόμματος. Ελπίζω σταθερά πως το ερχόμενο συνέδριο θα χτυπήσει ανελέητα τους ρεβιζιονιστές.

Το συνέδριο κατά τη γνώμη μου πρέπει να δηλώσει κατηγορηματικά ότι στις απόπειρες τους να χωρίσουν την κοινωνιολογία από τον διαλεχτικό υλισμό και την πολιτική από την κοινωνιολογία, οι ηγέτες της αντιπολίτευσης έχουν σπάσει από το μαρξισμό και έχουν γίνει ο μηχανισμός μεταβίβασης του μικροαστικού εμπειρισμού. Το Κόμμα ενώ θα ξαναβεβαιώνει αποφασιστικά και πλέρια την πίστη του στη μαρξιστική θεωρία και στις πολιτικές και οργανωτικές μέθοδες του μπολσεβικισμού, ενώ θα δεσμεύει τις συνταχτικές επιτροπές των επισήμων εντύπων του να διακηρύσσουν και να υπερασπίζονται αυτή τη θεωρία και αυτές τις μέθοδες, θα προσφέρει ασφαλώς στο μέλλον τις σελίδες των εντύπων του σε εκείνα από τα μέλη του που πιστεύει ότι είναι ικανά να προσθέσουν κάτι καινούριο στη θεωρία του μαρξισμού. Αλλά δεν θα επιτρέψει το κρυφτούλι με το μαρξισμό, ούτε τους ελαφρόμυαλους χλευασμούς σε βάρος του.

Η πολιτική ενός κόμματος έχει ταξικό χαρακτήρα. Χωρίς μια ταξική ανάλυση του κράτους, των κομμάτων και των ιδεολογικών τάσεων είναι αδύνατο να φτάσει κανείς σ' ένα σωστό πολιτικό προσανατολισμό. Το Κόμμα πρέπει να καταδικάσει σαν χυδαίο οππορτουνισμό την απόπειρα να προσδιοριστεί η πολιτική σε σχέση με την ΕΣΣΔ από περιστατικό σε περιστατικό και ανεξάρτητα από την ταξική φύση του σοβιετικού κράτους.

Η αποσύνθεση του καπιταλισμού που γεννάει οξεία δυσαρέσκεια στη μικροαστική τάξη και σπρώχνει τα κατώτερα στρώματα της προς τα αριστερά ανοίγει πλατιές δυνατότητες αλλά περιέχει επίσης και σοβαρούς κινδύνους. Η Τετάρτη Διεθνής χρειάζεται μόνο εκείνους τους μετανάστες από τη μικροαστική τάξη που έχουν σπάοει ολοκληρωτικά από το κοινωνικό τους παρελθόν και που έχουν περάσει αποφασιστικά με τη μεριά του πρλεταριάτου.

Το θεωρητικό και πολιτικό αυτό πέρασμα πρέπει να συνοδεύεται από ένα πραγματικό σπάσιμο από το παλιό περιβάλλον και την εγκαθίδρυση στενών δεσμών με εργάτες, ιδιαίτερα με τη συμμετοχή στη στρατολόγηση και την εκπαίδευση προλεταρίων για το Κόμμα τους. Οι μετανάστες από το μικροαστικό περιβάλλον, που αποδείχνονται ανίκανοι να προσαρμοστούν στο προλεταρικαό περιβάλλον πρέπει, ύστερα από μια ορισμένη περίοδο, να υποβιβαστούν από μέλη του Κόμματος σε συμπαθούντες.

Μέλη του Κόμματος που δεν έχουν δοκιμαστεί στην ταξική πάλη δεν πρέπει να τοποθετούνται σε υπεύθυνες θέσεις. Ανεξάρτητα από το πόσο προικισμένος και πόσο αφοσιωμένος στο σοσιαλισμό μπορεί να είναι ένας μετανάστης από το αστικό περιβάλλον, πριν να γίνει δάσκαλος, πρέπει πρώτα να πάει σχολείο μέσα στην εργατική τάξη. Οι νέοι διανοούμενοι δεν πρέπει να τοποθετούνται επικεφαλής της διανοούμενης νεολαίας, αλλά να στέλνονται έξω στις επαρχίες για μερικά χρόνια, στα καθαρά προλεταριακά κέντρα, για σκληρή πραχτική δουλιά.

Η ταξική σύνθεση του Κόμματος πρέπει να ανταποκρίνεται στο ταξικό του πρόγραμμα. Το αμερικάνικο τμήμα της Τετάρτης Διεθνούς ή θα γίνει προλεταριακό ή θα πάψει να υπάρχει. Σύντροφε Μπάρναμ ! Αν μπορούμε να φτάσουμε σε μια συμφωνία με σένα πάνω στη βάση αυτών των αρχών, τότε θα βρούμε χωρίς δυσκολία μια σωστή πολιτική σε σχέση με την Πολωνία, τη Φιλανδία κι ακόμα την Ινδία. Ταυτόχρονα υπόσχομαι να σε βοηθήσω να διεξάγεις μια πάλη ενάντια σε οποιαδήποτε εκδήλωση γραφειoκρατισμού και συντηρητισμού. Αυτοί κατά τη γνώμη μου είναι οι αναγκαίοι όροι για να τερματιστεί η τωρινή κρίση.

Με μπολσεβίκικους χαιρετισμούς

Λ.ΤΡΟΤΣΚΙ

Κογιοακάν Ο. Ρ.

7 του Γενάρη 1940


Πίσω στο Αρχείο Τρότσκι
Πίσω στο Ελληνικό Αρχείο Μαρξιστών