Το παρακάτω κείμενο έχει γραφεί από τον Λ. Τρότσκι και δημοσιευτεί 21 Αυγούστου 1938 ως ανυπόγραφο κύριο άρθρο στο πρώτο τεύχος του μεξικάνικου θεωρητικού περιοδικού Clave (κλειδί). Επαναδημοσιεύθηκε στα αγγλικά το 1970 στα Writings του Τρότσκι (τόμος 1937-38, σελ. 417), των αμερικάνικων εκδόσεων Pathfinder Press. Τη μετάφραση από τα ισπανικά έκανε ο Gerry Foley. Το χειρόγραφο του άρθρου βρέθηκε στα «Αρχεία Λ. Τρότσκι», τα κατατεθειμένα στην Harvard Gollege Library. Πρώτη φορά στα ελληνικά δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Για το Σοσιαλισμό» που έκδιδε ο Μ. Ράπτης (Πάμπλο) και οι σύντροφοί του.
Μια καμπάνια εναντίον του αντιδραστικού τύπου έχει εξαπολυθεί τώρα στο Μεξικό. Η καμπάνια κατευθύνεται από τους ηγέτες της ΓΣΕΜ, και ακριβέστερα, από τον Κύριο Λομπάρντο Τολεντάνο προσωπικά.
Αντικείμενό της είναι να «κάμψει» τον αντιδραστικό τύπο είτε υποβάλλοντας τον στη δημοκρατική λογοκρισία ή απαγορεύοντάς τον ολότελα.
Τα συνδικάτα έχουν κινητοποιηθεί γι' αυτό τον πόλεμο.
Οι αθεράπευτοι Δημοκράτες έχοντας διαφθαρεί από την συναναστροφή τους με μια σταλινοκυβερνούμενη Μόσχα και καθοδηγούμενοι από «φίλους» της Γκεπεού, χαιρέτισαν αυτή την καμπάνια, που είναι ωστόσο καθαρή αυτοκτονία.
Πράγματι, δεν είναι δύσκολο να προδεί κανείς ότι ακόμα και στην περίπτωση που η καμπάνια αυτή θα πετύχει και θα καταλήξει στα πρακτικά αποτελέσματα της αρεσκείας του Λομπάρντο Τολεντάνο, οι ύστατες συνέπειές της θα βαρύνουν κυρίως την εργατική τάξη.
Τόσο η θεωρία, όσο και η ιστορική πείρα μαρτυρούν ότι κάθε περιορισμός της δημοκρατίας στην αστική κοινωνία, καταλήγει σε τελευταία ανάλυση εναντίον του προλεταριάτου, όπως επίσης κάθε φορολογία που επιβάλλεται, πέφτει στους ώμους της εργατικής τάξης.
Η αστική δημοκρατία είναι χρησιμοποιήσιμη από το προλεταριάτο στο βαθμό που ανοίγει το δρόμο για την ανάπτυξη της ταξικής πάλης. Κατά συνέπεια, κάθε εργατικός «ηγέτης» που οπλίζει το αστικό Κράτος με ειδικά μέσα ελέγχου της κοινής γνώμης γενικά, και ιδιαίτερα του τύπου, είναι κυριολεκτικά ένας προδότης.
Σε τελευταία ανάλυση η όξυνση της ταξικής πάλης θα εξαναγκάσει τις αστικές παρατάξεις κάθε απόχρωσης να φθάσουν σε μια συμφωνία μεταξύ τους: Να αποδεχθούν έκτακτους νόμους, κάθε είδους περιοριστικά μέτρα και μέτρα «δημοκρατικής» λογοκρισίας εναντίον της εργατικής τάξης. Οποιοσδήποτε δεν το έχει ακόμα καταλάβει, πρέπει να βγει έξω από τις γραμμές της.
«Αλλά κατά καιρούς», θα παρατηρήσουν κάποιοι «Φίλοι» της Σοβιετικής Ένωσης, «η διχτατορία του προλεταριάτου αναγκάστηκε να προσφύγει σε ειδικά μέτρα, ιδιαίτερα εναντίον του αντιδραστικού τύπου».
«Αυτή η αντίρρηση», απαντούμε, «προέρχεται καταρχήν από την απόπειρα συνταύτισης ενός εργατικού κράτους με ένα αστικό κράτος. Παρόλο που το Μεξικό είναι μια μισοαποικιακή χώρα, είναι ταυτόχρονα ένα αστικό κράτος κι οπωσδήποτε όχι εργατικό. Ωστόσο, ακόμα και από την άποψη των συμφερόντων της διχτατορίας του προλεταριάτου, η απαγόρευση των αστικών εφημερίδων ή η λογοκρισία τους δεν είναι ούτε ζήτημα «προγράμματος» ή «αρχής», ούτε ένα ιδεώδες υπόδειγμα. Τέτοια μέτρα δεν μπορεί παρά να 'ναι προσωρινά, αναπόφευκτο κακό».
Το νικηφόρο προλεταριάτο μπορεί να βρεθεί υποχρεωμένο, για ορισμένο χρόνο, να πάρει ειδικά μέτρα κατά της μπουρζουαζίας, σε περίπτωση που η τελευταία περνά σε ανοιχτή εξέγερση κατά του εργατικού κράτους.
Σε τέτοια περίπτωση περιορισμοί της ελευθεροτυπίας πάνε χέρι- χέρι με όλα τ' άλλα μέσα τα χρησιμοποιήσιμα στην διεξαγωγή ενός εμφυλίου πολέμου.
Είναι φυσικό όταν βρίσκεστε εξαναγκασμένοι να χρησιμοποιήσετε κανόνια και αεροπλάνα εναντίον του εχθρού, να μην επιτρέψετε σε αυτόν τον εχθρό να διατηρεί τα δικά του κέντρα πληροφόρησης και προπαγάνδας μέσα στο οπλισμένο στρατόπεδο του προλεταριάτου. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, αν τα έκτακτα μέτρα επεκταθούν ώσπου να καταντήσουν υπόδειγμα διαρκείας, περικλείνουν τον κίνδυνο να ξεφύγουν από τα χέρια μας, και προσπορίζοντας πολιτικό μονοπώλιο στην εργατική γραφειοκρατία να γίνουν μια από τις αιτίες που εκφυλισμού της.
Έχουμε ένα ζωντανό παράδειγμα μπροστά μας, μιας τέτοιας δυναμικής με την απεχθή κατάργηση της ελευθερίας του λόγου και τύπου, που είναι τώρα κανόνας στην Σοβιετική Ένωση. Πράγμα που δεν έχει τίποτε κοινό με τα συμφέροντα της διχτατορίας του προλεταριάτου.
Αντίθετα, συντελεί στο να προστατεύονται τα συμφέροντα της νέας κυβερνητικής κάστας, από την αντιπολίτευση των εργατών και αγροτών. Αυτή ακριβώς τη βοναπαρτιστική δημοκρατία της Μόσχας μιμείται τώρα ο Κύριος Τολεντάνο και οι συνεργάτες του, που συνταυτίζουν τις προσωπικές τους καριέρες με τα συμφέροντα του σοσιαλισμού. Τα πραγματικά καθήκοντα του εργατικού κράτους δεν είναι να αστυνομεύει την κοινή γνώμη, αλλά να την απελευθερώσει από τον ζυγό του κεφαλαίου.
Αυτό μπορεί να γίνει μόνο θέτοντας τα μέσα παραγωγής, συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής κοινωνικής πληροφόρησης, στα χέρια του συνόλου της κοινωνίας.
Μια κι έχει γίνει αυτό το θεμελιώδες σοσιαλιστικό βήμα, όλα τα ρεύματα της κοινής γνώμης που δεν πήραν τα όπλα κατά της διχτατορίας του προλεταριάτου, πρέπει να 'χουν την δυνατότητα να εκφραστούν ελεύθερα. Είναι καθήκον του εργατικού κράτους να εξασφαλίσει σε όλα, αναλογικά με την αριθμητική τους δύναμη, τα τεχνικά μέσα που χρειάζονται γι' αυτό, όπως τυπογραφεία, χαρτί, μεταφορικά.
Μια από τις κύριες αιτίες του εκφυλισμού του κρατικού μηχανισμού είναι η μονοπώληση από την σταλινική γραφειοκρατία του τύπου, με κίνδυνο να μετατραπούν όλα τα κέρδη από την Οκτωβριανή Επανάσταση σε ερείπια -πέρα για πέρα.
Αν αναζητήσουμε παραδείγματα απ' την μοιραία επιρροή της Κόμιντερν στα εργατικά κινήματα των διαφόρων χωρών, η τωρινή καμπάνια του Λ. Τολεντάνο είναι από τα χειρότερα. Ο Τολεντάνο και οι δογματικοί οπαδοί του προσπαθούν να μπάσουν στο αστικοδημοκρατικό σύστημα μέσα και μεθόδους, που σε ορισμένες περιστάσεις μπορεί να 'ναι αναπόφευκτες υπό τη καθεστώς της διχτατορίας του προλεταριάτου.
Κι ακόμα, δεν δανείζονται στην πραγματικότητα τις μεθόδους αυτές απ' τη διχτατορία του προλεταριάτου, αλλά μάλλον από τους βοναπαρτιστές σφετεριστές της. Μ' άλλα λόγια μολύνουν μια ήδη άρρωστη αστική δημοκρατία με τα μικρόβια της παρακμάζουσας σταλινικής γραφειοκρατίας.
Η αναιμική δημοκρατία του Μεξικού αντιμετωπίζει ένα διαρκή, καθημερινό κίνδυνο από δύο κατευθύνσεις: πρώτο απ' το ξένο ιμπεριαλισμό και δεύτερο από τους πράκτορες της αντίδρασης στη χώρα, που ελέγχουν τα όργανα τύπου με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία.
Αλλά μονάχα τυφλοί ή άμυαλοι μπορούν να νομίσουν πως οι εργάτες κι οι αγρότες θα απελευθερωθούν από την επιρροή των αντιδραστικών ιδεών με την απαγόρευση του αντιδραστικού τύπου.
Στην πραγματικότητα, μόνο η μεγαλύτερη δυνατή ελευθερία λόγου, τύπου και οργάνωσης, μπορεί να δημιουργήσει ευνοϊκές συνθήκες για την πρόοδο του επαναστατικού κινήματος της εργατικής τάξης.
Είναι απαραίτητο να διεξάγεται ακατάπαυστη πάλη εναντίον του αντιδραστικού τύπου. Αλλά οι εργάτες δεν μπορούν ν' αφήσουν στον καταπιεστικό μηχανισμό του αστικού κράτους να υποκαταστήσει τον αγώνα που πρέπει να διεξάγουν οι δικές τους οργανώσεις και ο τύπος τους.
Σήμερα το κράτος μπορεί να φαίνεται «ευγενικά» διατεθειμένο προς τις εργατικές οργανώσεις. Αύριο η κυβέρνηση μπορεί να πέσει, και αναπόφευκτα θα πέσει, στα χέρια των πιο αντιδραστικών αστικών στοιχείων. Σε τέτοια περίπτωση, οποιαδήποτε απαγορευτική νομοθεσία θα υπάρχει, θα χρησιμοποιηθεί για να κτυπηθούν οι εργάτες. Μόνο τυχοδιώκτες, που δεν ενδιαφέρονται παρά για ανάγκες της στιγμής, μπορούν να υποτιμούν τέτοιο κίνδυνο.
Ο πιο αποτελεσματικός δρόμος για να καταπολεμηθεί ο αστικός τύπος είναι να επεκταθεί ο τύπος της εργατικής τάξης.
Φυσικά, κίτρινες εφημερίδες όπως η El Populer είναι ανίκανες να διεκπεραιώσουν τέτοιο καθήκον. Τέτοιες φυλλάδες δεν έχουν θέση ανάμεσα στον εργατικό τύπο, τον επαναστατικό τύπο, ή ακόμα τον πραγματικό δημοκρατικό τύπο. Η El Populer υπηρετεί τις προσωπικές φιλοδοξίες του Κου. Λ. Τολεντάνο, που είναι ο ίδιος στην υπηρεσία της σταλινικής γραφειοκρατίας. Οι μέθοδοί της -ψέμα, συκοφαντία, κυνήγι «μαγισσών», πλαστογραφίες- είναι και μέθοδοι του Τολεντάνο.
Η εφημερίδα του δεν έχει ούτε πρόγραμμα ούτε ιδέες. Είναι φανερό πως τέτοια φυλλάδα δεν μπορεί να δονήσει καμία ανταποκριτική χορδή στις γραμμές των εργαζομένων, είτε να τους αποσπάσει απ' τον αστικό τύπο. Έτσι, φθάνουμε στο αναπόφευκτο συμπέρασμα πως ο αγώνας κατά του αστικού τύπου, ξεκινά με την απόρριψη των εκφυλισμένων «ηγετών» των εργατικών οργανώσεων, ιδιαίτερα με την απελευθέρωση του εργατικού τύπου απ' την κηδεμονία του Λομπάρντο Τολεντάνο και άλλων αστών θεσηθήρων.
Το Μεξικάνικο προλεταριάτο έχει ανάγκη από έντιμο τύπο που να εκφράζει τις ανάγκες του, να υπερασπίζει τα συμφέροντά του, να διευρύνει τον ορίζοντά του και να προετοιμάζει το δρόμο για την σοσιαλιστική Επανάσταση στο Μεξικό.
Αυτός είναι ο σκοπός του Clave.
Ξεκινάμε επομένως κηρύσσοντας αδιάκοπο πόλεμο εναντίον των άθλιων βοναπαρτιστικών αξιώσεων του Τολεντάνο.
Και σ' αυτή μας την προσπάθεια προσδοκούμε την υποστήριξη όλων των προχωρημένων εργατών. Μαρξιστών και πραγματικών δημοκρατών.